Małpia ospa (po angielsku mpox lub monkeypox) to choroba wirusowa przenosząca się przez bezpośredni kontakt z drugą osobą lub przedmiotami, które dotykała. Często przenosi się podczas kontaktów seksualnych. W ostatnich miesiącach zdecydowana większość przypadków wystąpiła u mężczyzn uprawiających seks z mężczyznami, choć nie wyłącznie.

Jak można zabezpieczyć się przed małpią ospą?

Techniki seksu bezpieczniejszego i higiena rąk mogą zmniejszyć ryzyko zakażenia, choć nie eliminują go całkowicie.

Istnieje szczepionka zabezpieczająca przeciwko małpiej ospie. Jest ona zalecana w szczególności dla mężczyzn uprawiających seks z mężczyznami, osoby posiadające wielu partnerów seksualnych, osoby opiekujące się osobami z małpią ospą i pracownicy seksualni.

Obecnie w związku z ograniczoną dostępności szczepionki w Polsce zalecenia Ministra Zdrowia przewidują szczepienie przeciwko małpiej ospie jedynie dla pracowników medycznych opiekujących się osobami z małpią ospą, pracowników laboratoriów pracujących z ortopoxwirusami oraz osobom, które miały bliski kontakt fizyczny z osobą z małpią ospą w ostatnich 14 dniach.

Gdzie jest najwięcej przypadków małpiej ospy?

Przypadki małpiej ospy w okresie maj 2022-czerwiec 2023 stwierdzono w większości krajów na świecie. Najwięcej przypadków zarejestrowano w Europie zachodniej i środkowej oraz w Ameryce Północnej, Środkowej i Południowej. Różnice w dostępności do testów i w raportowaniu w poszczególnych krajach mogły doprowadzić do tego, że dane te mogą być zaniżone. W Polsce zarejestrowano już ponad 200 potwierdzonych badaniami przypadków, nie zanotowano natomiast żadnego zgonu z powodu małpiej ospy. W Europie śmiertelność z powodu the choroby jest mniejsza niż 0,1%.

Jakie są objawy małpiej ospy?

Najbardziej charakterystycznym objawej ospy małpiej jest wysypka, charakteryzująca się tworzeniem pęcherzyków wypełnionych płynem, często z zagłębieniem w środku. Wysypka początkowo występuje w miejscu wniknięcia zakażenia (np. penis, moszna, okolica analna lub jama ustna), w kolejnych dniach może przenieść się na inne obszary, np. na tułów czy kończyny. Objawy towarzyszące, które mogą wystąpić kilka dni przed wysypką lub równolegle do niej, to gorączka, złe samopoczucie, bóle mięśniowe, powiększone węzły chłonne.

Powyższe objawy mogą występować również w wielu innych chorobach. Dlatego też w przypadku tego typu dolegliwości należy skontaktować się z lekarzem, aby została postawiona prawidłowa diagnoza.

Co zrobić, jeśli podejrzewam u siebie lub swojego partnera małpią ospę?

W przypadku podejrzenia u siebie lub u swojego partnera małpiej ospy należy skontaktować się z lekarzem. Pozwoli to na potwierdzenie lub wykluczenie małpiej ospy, dobranie odpowiedniego leczenia objawowego (np. przeciwgorączkowego, przeciwbólowego itp.), czy też skierowanie do szpitala w przypadku podejrzenia powikłań choroby lub złego stanu pacjenta.

Obecnie uznaje się, że wirusem małpiej ospy można zakażać od 4 dni przed początkiem objawów do czasu odpadnięcia i zagojenia się wszystkich strupów po zmianach skórnych. Warto poinformować partnerów seksualnych z tego okresu o konieczności zgłoszenia się do lekarza w związku z rozpoznaniem u siebie ospy małpiej.

Do kogo się zgłosić?

Każdy lekarz ma kompetencje, aby rozpoznać i leczyć małpią ospę, ale największe doświadczenie w tej jednostce chorobowej w Polsce mają lekarze chorób zakaźnych i dermatolodzy wenerolodzy specjalizujący się w chorobach przenoszonych drogą płciową.

Jeśli Twój stan ogólny nie jest ciężki, umów się na teleporadę z lekarzem rodzinnym, lekarzem Nocnej i Świątecznej Pomocy Lekarskiej, lekarzem chorób zakaźnych lub dermatologiem wenerologiem. Podczas teleporady opowiedz mu o swoich objawach i o tym, że podejrzewasz u siebie małpią ospę. Lekarz powie Ci, co zrobić dalej.

Pamiętaj, że w Polsce funkcjonuje Teleplatforma Pierwszego Kontaktu pod numerem 800 137 200 – możesz tam uzyskać poradę lekarza w godzinach od poniedziałku do piątku w godzinach 18:00-08:00, jak również w weekendy i święta o dowolnej godzinie.

Jeśli Twój stan jest ciężki, zadzwoń na pogotowie (numer 112) i poproś o przyjazd Zespołu Ratownictwa Medycznego. Rozmawiając z operatorem numeru 112 pamiętaj o powiedzeniu swojego adresu – dzięki temu w przypadku problemów technicznych (np. gdy rozładuje Cię się komórka) personel telefonu alarmowego 112 będzie wiedział, gdzie wysłać pomoc. Powiedz również, że podejrzewasz u siebie małpią ospę – dzięki temu personel medyczny będzie wiedział, że musi przyjechać z odpowiednią ochroną (maseczki, fartuchy jednorazowe itp). Przykładowe sytuacje, w których należy zadzwonić na numer alarmowy 112, to na przykład:

- jesteś tak osłabiony chorobą, że nie jesteś w stanie wstać z łóżka

- występują u Ciebie zaburzenia świadomości (tj. trudno się z Tobą porozumieć, nie można Cię dobudzić – wtedy pilnie po Zespół Ratownictwa Medycznego musi zadzwonić ktoś z Twoich bliskich)

- odczuwasz duszność (uczucie braku powietrza) lub ból w klatce piersiowej

- odczuwasz silny ból brzucha

- krwawisz np. z odbytu

- ból jest nie do wytrzymania, a nie jesteś w stanie skontaktować się z lekarzem w inny sposób

- nie jesteś w stanie przyjmować pokarmów lub płynów ze względu na silny ból gardła.

Jak chronić innych, jeśli mam u siebie podejrzenie małpiej ospy, a lekarz poprosił mnie o udanie się na konsultację do przychodni lub szpitala?

Jeśli zaistnieje taka sytuacja, to wychodząc z domu załóż maseczkę chirurgiczną i przykryj zmiany skórne ubraniem – dzięki temu znaczny zmniejszysz szansę, że niechcący zakazisz kogoś innego.

Czy mogę być poddany izolacji lub kwarantannie?

W związku z obowiązującym w Polsce prawem, obecnie w Polsce osoby z rozpoznaniem ospy małpiej podlegają izolacji domowej zwykle 21 dni, ale czasami nawet do 30 dni (w przypadku utrzymywania się objawów chorobowych powyżej 21 dnia). Osoby po narażeniu na ospę małpią podlegają kwarantannie lub nadzorowi epidemiologicznemu przez 21 dni.