W początkowym stadium zakażenia HIV (3 - 6 tygodni od zakażenia) u większości osób mogą pojawić się objawy tzw. ostrej choroby retrowirusowej. Utrzymują się zwykle około 14 dni i ustępują, niezależnie od podejmowanych lub nie prób leczenia. W niektórych przypadkach objawy mogą utrzymywać się dłużej. Do najczęstszych objawów należą:

• podwyższona temperatura
• zmęczenie
• bóle stawów i/lub mięśni
• bóle głowy
• nudności, wymioty, biegunka
• zapalenie gardła

Objawy są na tyle niespecyficzne, że łatwo je pomylić np. z grypą czy przeziębieniem lub przeoczyć. Na ich podstawie niemożliwe jest rozpoznanie (bądź wykluczenie) zakażenia HIV.
Następnie zakażenie HIV przechodzi w fazę bezobjawową, mogącą trwać 8-10 lat.
W tym okresie wirus przez cały czas niszczy układ odpornościowy, możliwe jest również zakażenie drugiej osoby!
Jedynie wykonanie badania w kierunku HIV daje możliwość wykrycia zakażenia HIV. Zakażenia nie można zdiagnozować ani na podstawie objawów, ani wyników innych badań lekarskich.

Test w kierunku HIV nie wykrywa samego wirusa HIV – wykrywa przeciwciała skierowane przeciwko wirusowi, produkowane przez układ odpornościowy człowieka zakażonego HIV oraz antygen p24. Wyprodukowanie przeciwciał w takiej ilości, by mogły być zauważone przez test wymaga czasu (ten czas nazywany jest okienkiem serologicznym). Antygen p24 pojawia się zanim jeszcze organizm zacznie produkować przeciwciała, a jego wykrycie możliwe jest w przypadku użycia do badania tzw. testów IV generacji.
W Punktach Konsultacyjno- Diagnostycznych wykonuje się testy przesiewowe, które dają możliwość wykrycia zakażenia już we wczesnej jego fazie (już po pełnych 14 dniach od zakażenia), jednak całkowitą pewność w stosunku do otrzymanego wyniku „ujemnego” (brak zakażenia) można mieć jedynie, gdy badanie zostanie wykonane po tzw. „oknie serologicznym”, czyli po 12 tygodniach od sytuacji ryzykownej (w przypadku testu szybkiego, III generacji) i 6 tygodniach dla testu laboratoryjnego (IV generacji, typu combo).

Aby wykonać test w kierunku HIV nie trzeba mieć skierowania od lekarza, ubezpieczenia czy dowodu osobistego. Nie trzeba być też na czczo. Klient Punktu Testowania pozostaje przez cały czas anonimowy i ma gwarancję poufności. Wynik badania odbiera się wyłącznie osobiście. Nie udziela się informacji o wynikach telefonicznie czy korespondencyjnie. Wynik testu wydaje doradca, a jego odbiór jest okazją do wyjaśnienia ewentualnych wątpliwości, upewnienia się co do jego znaczenia. Wynik wydawany jest na podstawie numeru badania i hasła, ustalonego wcześniej przez klienta.
Wykonanie testu na HIV wymaga pobrania niewielkiej próbki krwi. Na ogół nakłuwa się żyłę w zgięciu łokciowym. W Polsce do pobierania krwi używa się zawsze sterylnych, jednorazowych igieł i strzykawek.

Czas oczekiwania na wynik to zwykle jeden dzień. W Punkcie Konsultacyjno- Diagnostycznym działającym przy poradni Chmielna Express istnieje możliwość otrzymania wyniku jeszcze tego samego dnia, jeżeli badanie zostanie wykonane do godz. 14:30.
Jeżeli wynik testu przesiewowego okaże się dodatni, wówczas konieczne będzie wysłanie krwi do laboratorium wykonującego testy potwierdzające zakażenie (Western blot), co może się wiązać z dłuższym oczekiwaniem na wynik (4-7 dni roboczych).

Wynik ujemny (negatywny) testu przesiewowego oznacza, iż w badanej krwi nie znaleziono przeciwciał przeciwko wirusowi HIV.
Jeśli przez 12 tygodni poprzedzających wykonanie testu nie było żadnych sytuacji, które mogłyby doprowadzić do zakażenia HIV (np. niezabezpieczonych prezerwatywą kontaktów seksualnych z osobami, których statusu serologicznego nie znamy; używania wspólnie z innymi osobami sprzętu do iniekcji np. narkotyków ) wynik ujemny oznacza, iż badany pacjent (klient) nie jest zakażony HIV. Dla testu laboratoryjnego, IV generacji, wystarczy okres 6 tygodni. Należy jednak pamiętać, że każda sytuacja ryzykowna (kontakt seksualny, kontakt z krwią osoby zakażonej) może do zakażenia doprowadzić. Z tego względu powinno się wykonać badanie w kierunku HIV za każdym razem, gdy taka sytuacja ma miejsce.

Dodatni (pozytywny) wynik testu przesiewowego nie jest wynikiem ostatecznym – pacjent nie otrzymuje takiego wyniku, a jedynie informację o tym, że test zareagował, w związku z czym krew musi zostać zbadana ponownie (bez konieczności dodatkowego jej pobrania), przy pomocy testu Western blot, który ma za zadanie potwierdzić zakażenie. W tym teście także poszukuje się przeciwciał, ale skierowanych przeciwko poszczególnym antygenom wirusa.

Dopiero dodatni wynik testu Western blot upoważnia do stwierdzenia, iż pacjent jest zakażony HIV.

Test przesiewowy może dać wynik dodatni, mimo, że osoba poddająca się badaniu nie jest zakażona HIV. Może się tak zdarzyć w następujących sytuacjach:

• gdy badanie wykonywane jest w trakcie ciąży,
• po przetoczeniu krwi,
• po transplantacji,
• w przypadku chorób o podłożu autoimmunologicznym (w ich przebiegu komórki układu odpornościowego atakują tkanki własnego organizm),
• w przypadku chorób nowotworowych,
• w przypadku ciężkiego zapalenia wątroby,
• gdy badanie wykonywane jest niedługo po niektórych szczepieniach, np. przeciwko grypie.

Test w kierunku HIV powinien wykonać każdy, kto:

• kiedykolwiek miał kontakt seksualny:
• z osobą, której statusu serologicznego nie znał (tzn. nie wiedział czy jest zakażona HIV czy nie),

• z mało znaną osobą/osobami,
• z osobą zakażoną HIV,
• z partnerami/partnerkami mającymi wielu partnerów seksualnych,
• podczas kontaktów seksualnych nie stosował prezerwatyw,
• miał wielu partnerów/partnerek seksualnych,
• przebył którąkolwiek z chorób przenoszonych drogą płciową,
• przyjmował narkotyki w iniekcjach (wstrzyknięciach) i używał do tego sprzętu, z którego korzystały inne osoby,
• stracił kiedykolwiek kontrolę nad swoim zachowaniem (pod wpływem alkoholu, narkotyków lub innych środków zmieniających świadomość).

Test powinny wykonać również kobiety planujące zajście w ciążę lub będące już w ciąży (Ministerstwo Zdrowia rekomenduje wykonanie testu w kierunku HIV w I i III trymestrze ciąży, lekarz prowadzący ciążę powinien zaproponować takie badanie każdej kobiecie). Badanie powinni wykonać także ich partnerzy!

Najlepszym miejscem do zrobienia testu są Punkty Konsultacyjno- Diagnostyczne (PKD), w których testy wykonywane są bezpłatnie i anonimowo. Nie trzeba mieć skierowania od lekarza, ubezpieczenia, ani dowodu osobistego. Wykonanie testu w PKD daje gwarancję poufności – wynik badania będzie udostępniony wyłącznie osobie badanej, nikt inny nie ma prawa go poznać. Wynik wydawany jest na podstawie numeru badania i ustalonego wcześniej hasła. Przed pobraniem krwi na badanie należy zgłosić się do doradcy, którego rolą jest udzielenie wyczerpującej informacji na temat:

• HIV i AIDS (na czym polega zakażenie HIV, jaki jest jego przebieg, czym jest AIDS i kiedy może dojść do jego rozwoju)
• infekcji przenoszonych drogą płciową (jakie są ich rodzaje, czym się objawiają, gdzie się zgłosić na badanie w ich kierunku)
• zachowań mogących prowadzić do zakażenia, a także sposobów zmniejszenia ryzyka lub jego uniknięcia
• procedury samego badania (na czym polega, jak działa test, co oznacza wynik i kiedy jest wiarygodny)

Wszyscy doradcy pracujący w PKD posiadają certyfikat Krajowego Centrum ds. AIDS (agenda Ministra Zdrowia), zaświadczający o ich gruntownym przygotowaniu do wykonywania tego zawodu oraz odpowiednich kompetencjach. Rozmowa ma charakter poufny i prowadzona jest w przyjaznej dla klienta atmosferze. Osoba zgłaszająca się na badanie nie jest oceniana ani pouczana – zadaniem doradcy jest jedynie udzielenie rzetelnej, opartej na wiedzy i badaniach naukowych informacji. Doradca podczas rozmowy zadaje także pytania mające na celu właściwą interpretację wyniku testu oraz dające możliwość udzielenia informacji adekwatnej do sytuacji osoby zgłaszającej się na badanie. Klient nie ma obowiązku odpowiedzi na wszystkie pytania doradcy, jednak jest to wysoce wskazane – wywiad ma służyć dobru klienta, który do końca pozostaje anonimowy. Aktualna lista wszystkich Punktów Konsultacyjno- Diagnostycznych (z dokładnymi adresami i godzinami przyjęć) dostępna jest pod adresem www.aids.gov.pl/pkd Jeżeli w pobliżu miejsca zamieszkania nie funkcjonuje żaden Punkt Konsultacyjno- Diagnostyczny warto rozważyć podróż do PKD, który znajduje się możliwie najbliżej. W takiej sytuacji dobrze jest najpierw skontaktować się z danym PKD i zapytać np. o możliwość odbioru wyniku tego samego dnia, w którym wykonuje się badanie. Wiele Punktów świadczy taką usługę.

Wynik testu wykonanego w Punkcie Konsultacyjno-Diagnostycznym odbiera się wyłącznie osobiście. Nie udziela się informacji o wynikach telefonicznie czy korespondencyjnie. Odbieranie wyniku jest okazją do wyjaśnienia wątpliwości, upewnienia się co do jego znaczenia. W przypadku dodatniego wyniku testu przesiewowego, potwierdzonego badaniem Western blot, doradca udzieli klientowi wszelkich potrzebnych mu informacji i skieruje do odpowiedniej placówki medycznej. Może również wskazać miejsca i organizacje zapewniające wsparcie dla osób odbierających dodatni wynik testu.